پرورش قارچ
-
فصل اول
قارچ چيست؟
قارچها بسيار متنوع و گوناگونند، تا كنون تعداد
6900 گونه قارچ شناسايي گرديده و تخمين زده
5 ميليون گونه قارچ وجود دارد. قارچها از كنار هم قرار گرفتن سلولها به / مي شود كه بيش از 1
وجود آمده اند. از كنار هم قرار گرفتن تعدادي سلول قارچ، هيف بوجود مي آيد و از به هم
پيوستن تعدادي هيف، ميسليوم تشكيل مي گردد و قارچ مجموعه اي به هم تنيده از اجتماع ميسليومها مي باشد.
آنچه در بالاي بستر مشاهده مي شود در واقع قسمت خوراكي قارچ مي باشد و آنچه درون بستر مي باشد
ميسليومهاي قارچ مي باشد كه تمام درون بستر را احاطه نموده است و شبكه اي به هم پيوسته را بوجود مي آورد.
قارچها از نظر مرفولوژي اشكال زيادي دارند بدين جهت از لحاظ شكل شناسي تاكنون موفق به رده بندي
قارچها نشده اند.
انواع قارچ
در علم قارچ شناسي، قارچها به دو گروه بزرگ تقسيم مي گردند:
الف) قارچهاي مضر
كه شامل سه گروه مهم مي باشند:
1_ قارچهاي بيماريزا
2_ قارچهاي فاسد كننده مواد غذايي
3_ قارچهاي محرك
ب) قارچهاي مفيد
كه شامل دو گروه هستند:
1_ قارچهاي صنعتي
2_ قارچهاي خوراكي
تشخيص قارچ خوراكي و سمي
تشخيص ظاهري اين قارچها بسيار مشكل است. هر چند بعضي افراد شيوه هاي ساده اي را براي تشخيص صحرايي
اين قارچها توصيه كرده اند، ليكن به علت نبود اطمينان و كارايي دقيق اين روشها، تنها راه مطمئن، شناسايي دقيق
آنهاست.
به همين دليل راه حل صحيح اين است كه گونه هاي مختلف قارچ خوراكي را به دقت شناسايي كرده و از مصرف
قارچهاي شناخته نشده، خودداري شود. حتي شناسايي خانواده و جنس نيز كفايت نمي كند. زيرا در بسياري از
خانواده ها و جنسها ممكن است گونه هاي خوراكي و غير خوراكي وجود داشته باشد
در هنگام برخورد اوليه با قارچ جديد، حتما بايد جانب احتياط را رعايت كنيم، چون احتمال بروز حالت حساسيت و
سميت نسبت به آن در انسان وجود دارد. در جنس آمانيتا، گونه هاي بسيار سمي و كشنده اي وجود دارد. بنابراين از
مصرف اين گروه از قارچهاي كلاهكدار بايد جداً خودداري كرد
انواع قارچ خوراكي
قارچ ها انواع بسياري دارند ولي تعداد معدودي از آنها خوراكي مي باشند و درحال حاضر بيش از 1000 گونه قارچ
خوراكي در منابع علمي مختلف گزارش شده است و احتمال وجود 139 گونه قارچ خوراكي در ايران داده مي
شود.
مهمترين و پراستفاده ترين قارچ هاي خوراكي، "قارچ دكمه اي" و "قارچ صدفي" مي باشند كه گسترش زيادي هم
در ايران پيدا كرده اند .
فصل دوم
آيا سرمايه گذاري اقتصادي بر روي قارچهاي خوراكي در ايران توجيه پذير است؟
_ نزديكي بازار فروش
وجود كشورهاي نزديك و پر مصرف عربي و غير عربي يك امتياز مهم در اين كار محسوب مي گردد.
_ قيمت بالاي جهاني قارچ هاي خوراكي
به دليل پايين بودن ارزش پول كشور ما در مقايسه با اكثر كشورهاي جهان و قيمت بالاي قارچ و محصولات
تبديلي آن در برابر هزينه هاي انجام شده در كشور ايران، سرمايه گذاري جهت توليد و صادرات اين محصولات
كاملاً توجيه اقتصادي خواهد داشت و قابل ذكر است كه فروش چند كيلو قارچ معادل يك بشكه نفت صادراتي
خواهد بود.
حفظ محيط زيست
هر ساله هزاران تن مواد زائد كشاورزي در ايران سوزانده يا دور ريخته مي شود. عدم استفاده مناسب و به موقع
از اين منابع عظيم، منجر به از بين رفتن آنها و آلودگي محيط زيست مي گردد. يكي از راههاي مناسب ارتقاء
كيفي اين مواد استفاده از آنها به عنوان مواد اوليه بستر كشت قارچ مي باشد كه نهايتاً به تجزيه فيزيكي و شيميايي
مواد بكار گرفته شده مي انجامد. يعني در توليد قارچ مي توان از ضايعات دور ريختني محصولات كشاورزي بهره
وري نمود و آنها را با روشهاي مختلف به مواد اوليه براي پرورش قارچهاي خوراكي تبديل و كمپوست مصرف
شده را به عنوان كود آلي مرغوب در باغها و مزارع استفاده نمود.
_ ارزش غذايي
قارچهاي خوراكي سرشار از پروتئين، املاح معدني و ويتامينهاي مورد نياز بدن مي باشند كه با توجه به وجود
مواد مفيد ضروري در رديف غذاهاي كامل قرار مي گيرند.
قارچهاي خوراكي داراي درصد بالايي از پروتئين با قابليت جذب بالا در بدن است و اكثريت اسيدهاي آمينه
71 درصد است به - ضروري و غير ضروري بدن را دارا مي باشد. قابليت هضم پروتئين در قارچهاي خوراكي 90
همين علت جايگزين مناسبي براي گوشت خواهد بود. اين قارچها خواص مفيد گوشت و سبزيجات را با هم
دارند و در شرايط كاملاً بهداشتي و بدون استفاده از هر گونه كود و سموم توليد مي شوند.
_ ارزش دارويي
خواص دارويي قارچها در طول تاريخ مورد توجه اقوام و ملل مختلف بوده و جهت پيشگيري و مداواي
بسياري از بيماريها از آنها استفاده شده است.
اخيراً تعدادي از محققان از بعضي گونه هاي قارچ خوراكي موادي استخراج كرده اند كه توانسته اند با آن
داروي ضد بيماري ايدز بسازند. همچنين به علت داشتن نوعي پلي ساكاريد در ديواره سلولي، سيستم ايمني بدن
را تحريك مي كند و بدن را در مقابل انواع سرطانها و تومورها مقاوم مي نمايد.
قارچها باعث افزايش توانايي مغزي و كنترل اعصاب مي شوند و در درمان ناشنوايي مزمن مؤثر مي باشند. از
قرصهاي تهيه شده با قارچها جهت درمان زخم معده، التهابها و تومورهاي دستگاه گوارش استفاده مي شود.
دانشمندان ژاپني نوعي ماده شيميايي موجود در قارچ به نام
بيو فريوليد را كشف كردند كه از تشكيل مخازن چربي خطرناك در شريان ها جلوگيري مي كند. دانشمندان به
كمك اين ماده به درمان جديدي در بيماري تصلب شرائين دست يافتند. نيز با پايين آوردن كلسترول خطر حمله
قلبي را كاهش مي دهند.
قارچها از نظر كربو هيدرات ها فقير و كم ارزش بوده لذا در رژيمهاي ديابتي از آنها استفاده مي شود. باعث
تقويت استخوا نها مي شود و در رفع خستگي مؤثر است.
_ رفع فقر و مشكل بيكاري كشاورزان و فارغ التحصيلان بخش كشاورزي
با توجه به رشد بسيار سريع قارچهاي خوراكي ، پرورش قارچ كاري مفيد و سود آور است. در عين حال مي
توان به امنيت غذايي جامعه كمك نموده و در توسعه و رفاه اقتصادي جامعه تأثير مثبت بگذارد. به خصوص زنان
روستايي مي توانند با آموزشهاي لازم به سادگي به پرورش و توليد قارچ پرداخته و بدين طريق درآمد خانوار
روستايي افزايش مي يابد.
چنانچه توانايي توليد محصول با ارزشي چون قارچ از ضايعات بلا استفاده كشاورزي ايجاد گردد و جهت
صادرات و فرهنگ مصرف درون كشور، سرمايه گذاري لازم انجام پذيرد تقريباً محال خواهد بود كه نتوانيم
قسمت عمده اي از كشاورزان و فارغ التحصيلان كشاورزي را جذب بازار كار نماييم.
_ اطمينان خاطر در مصرف
بر خلاف قارچهايي كه به طور طبيعي از طبيعت جمع آوري مي شوند درباره قارچهاي پرورشي اين اطمينان
خاطر وجود دارد كه حتما خوردني است .
_ صرفه جويي در مصرف زمين
امكان پرورش آنها در اتاقها يا سالنهاي بسته است. در سالنها قارچ را بر روي قفسه هاي عمودي پرورش داده و
بيشترين ميزان محصول در واحد سطح را نسبت به ساير سبزيجات و گياهان گلخانه اي توليد
مي كنند.
فصل سوم
اجزای ظاهری قارچ دکمه ای
-1 ريسه: لوله اي شكل و ديواره كتيني.
-2 پايه: ستوني عمودي كه ريسه و كلاهك را به هم وصل مي كند.
-3 (چتر): دايره اي شكل و در بالاي پايه است و در زير آن اسپور توليد مي شود.
تاريخچه كشت و پرورش قارچ تكمه اي:
قارچ تكمه اي كه اينك در سطح گسترده اي از جهان مصرف دارد، براي اولين بار در سال 1650 در فرانسه
مورد كشت قرار گرفت. بر اساس مشاهدات اتفاقي ظهور قارچ بر روي كود اسبي حاوي ميسليوم قارچ اين روش
مبناي كشت قرار گرفت.
كشتهاي پس از اين تاريخ بر روي كمپوست مسطح انجام شد. يكي از عوامل مهم در كشت قارچ مسئله آماده
سازي اسپان بود. ظاهرا دو فرانسوي براي اولين بار موفق به جوانه گيري از اسپور قارچ تكمه اي كشت شده
گرديده اند تا اينكه در سال 1902 فرگوسن امريكائي جزئيات كار جوانه زدن اسپور و رشد آنرا منتشر كرد.
مواد مختلف معدني و شيميائي و علوفه هاي گونان گياهي در كمپوست سازي شركت داده مي شد و نتايج
بدست آمده سرنوشت كمپوست و به تبع آن توليد را روشن نمود.
پاستوريزه كمپوست در اتاق كشت بوسيله لامبرت امريكائي در سال 1941 اعمال گرديد و دستاورد نهائي
كمپوست كوتاه مدت بود كه بوسيله سيندن و هاسر عرضه گرديد. به اين ترتيب پروسه توليد قارچ با موقيتهاي
حاصله در توليد اسپان مرغوب و كمپوست سرشار از مواد غذائي مورد مورد نياز قارچ و عاري از بيماري سير
تكاملي خود را طي مي نمايد.
